Σημαντικές Εξελίξεις στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ

Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη αποδείχθηκε κομβική στο πλαίσιο των γεωστρατηγικών ανακατατάξεων που σημειώνονται. Στο επίκεντρο βρέθηκαν οι προτάσεις του Ντόναλντ Τραμπ, με τους ηγέτες των χωρών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας να εγκρίνουν την αύξηση των εθνικών αμυντικών δαπανών στο 5% έως το 2035. Η δέσμευση στο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, που τονίζει ότι «μια επίθεση εναντίον ενός είναι επίθεση εναντίον όλων», επαναβεβαιώθηκε, με τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης των αμυντικών δυνατοτήτων της Ευρώπης. Αυτή η συμφωνία είχε ως στόχο να αποδείξει την ενότητα της Συμμαχίας και να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του Τραμπ, με τη διακήρυξη να τονίζει τη «σιδερένια δέσμευση» του ΝΑΤΟ στη συλλογική άμυνα. Παρά τις επιφυλάξεις που εξέφρασαν ορισμένες χώρες, όπως η Ισπανία, επήλθε διπλωματικός συμβιβασμός προκειμένου να διατηρηθεί η συνοχή της Συμμαχίας.

Σύμφωνα με τους Ευρωπαίους ηγέτες, η πραγματική πρόκληση τώρα είναι να πείσουν τις χώρες τους για τις μεγάλες αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες, ενώ παράλληλα προετοιμάζονται για πιθανή μείωση των αμερικανικών στρατευμάτων, καθώς και να αποτρέψουν την επεκτατική πολιτική της Ρωσίας. Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς επεσήμανε ότι «τα χρήματα από μόνα τους δεν θα λύσουν τα προβλήματά μας», ενώ ο Νορβηγός Πρωθυπουργός επισήμανε ότι το ποσοστό των δαπανών είναι σημαντικό μόνο αν μετατραπεί σε πραγματικές στρατιωτικές δυνατότητες.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έλπισαν ότι η δέσμευση για αμυντικές δαπάνες 5% θα ενίσχυε την, κάποτε, αβέβαιη υποστήριξη του Τραμπ στα τρέχοντα ζητήματα ασφαλείας. Όμως, το αποτέλεσμα της Συνόδου ήταν ενθαρρυντικό, με τον Τραμπ να εκφράζει ικανοποίηση, επισημαίνοντας τη σημασία της συμμαχίας και την ανάγκη των συμμάχων να εξαρτώνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ασφάλεια τους.

Πλέον, η προσοχή μετατίθεται στις επόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίοι προγραμματίζουν μια σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες για να ασχοληθούν με την αύξηση των αμυντικών δαπανών του ευρωπαϊκού μπλοκ και με την ανακατασκευή της στρατιωτικής βιομηχανίας, η οποία έχει παραμεληθεί για δεκαετίες μετά την κρίση του Ψυχρού Πολέμου. Ο στόχος του 5% πρέπει να επιτευχθεί έως το 2035, με σχετική αναθεώρηση το 2029 για την εκτίμηση της προόδου και της προσαρμογής στις εξελισσόμενες απειλές, ιδιαίτερα από τη Ρωσία.

Η ανακατανομή εθνικών πόρων θα είναι αναγκαία για την επίτευξη αυτών των στόχων, με την πιθανότητα να απαιτηθεί μεταφορά κονδυλίων από άλλες βασικές κοινωνικές δαπάνες, όπως η υγεία και η εκπαίδευση, προκειμένου να καλυφθούν οι νέες αμυντικές υποχρεώσεις. Η αναμενόμενη αύξηση των αμυντικών δαπανών θα επηρεάσει, επίσης, τις τιμές του στρατιωτικού εξοπλισμού και των υπηρεσιών, όπως έχει ήδη φανεί με την κίνηση των αγορών για πυρομαχικά και στρατιωτικά οχήματα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προγραμματίσει ένα νέο πρόγραμμα δανείων ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για την υποστήριξη των κρατών-μελών στην απόκτηση όπλων, γνωστό ως SAFE, και παράλληλα σχεδιάζει ένα μικρότερο ευρωπαϊκό πρόγραμμα αμυντικής βιομηχανίας ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αναμένονται επίσης περισσότερα κονδύλια για την άμυνα στον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ, ωστόσο η εφαρμογή αυτού θα αρχίσει το 2027.

Ορισμένοι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι μοναδικές ευρωπαϊκές χώρες με οικονομική δυνατότητα να επιδιώξουν τον στόχο του 5% είναι η Γερμανία, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής και της Σκανδιναβίας. Αντιθέτως, χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία και η Ιταλία δεν είναι σε θέση να αποδεχτούν τέτοιες δεσμεύσεις ανησυχώντας για τις οικονομικές τους επιδόσεις.

Πρόκληση και Συνεργασία για την Άμυνα

Σημαντική πρόκληση για την ΕΕ είναι η ορθολογική δαπάνη των πόρων που θα διατεθούν για την άμυνα, εξασφαλίζοντας ότι τα περισσότερα κονδύλια δεν θα κατευθυνθούν σε αμερικανικούς κατασκευαστές όπλων. Ο συντονισμός των προμηθειών και η αποφυγή επικαλύψεων μεταξύ των κρατών-μελών θα μπορούσε να είναι εξίσου δύσκολη με την επίτευξη του στόχου του 5%. Οι προοπτικές του αμυντικού τομέα στην Ευρώπη είναι κατακερματισμένες και οι προηγούμενες προσπάθειες για συνεργασία και κοινές επενδύσεις απέτυχαν, επηρεάζοντας την ικανότητα των κρατών-μελών να προχωρήσουν σε συντονισμένες δράσεις.

Πολλοί αξιωματούχοι επισημαίνουν την ανάγκη για μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τις Ηνωμένες Πολιτείες σε κρίσιμες στρατηγικές ικανότητες, όπως η δυνατότητα εκτίναξης αεροπορικών επιδρομών και η υποστήριξη στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Οι Αμερικανοί Στρατιώτες στην Ευρώπη

Ένα ακόμη καίριο ζήτημα είναι το μέλλον των αμερικανικών στρατευμάτων στην Ευρώπη, το οποίο αναμένεται να εξεταστεί εντατικά μετά τη σύνοδο κορυφής. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, Μάθιου Γουίτακερ, τόνισε ότι οι πραγματικές προκλήσεις αρχίζουν να ανακύπτουν τώρα. Στη διαδικασία αυτή, ο επικεφαλής πολιτικής του Πενταγώνου, Έλμπριτζ Κόλμπι, αναμένεται να ολοκληρώσει μια έκθεση σχετικά με την ανάκληση ορισμένων από τους 20.000 στρατιώτες που ενίσχυσαν την ευρωπαϊκή παρουσία το 2022, κατά τη διάρκεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Οι χώρες πρώτης γραμμής εκφράζουν ανησυχία για τυχόν απόφαση που θα οδηγήσει σε μείωση των αμερικανικών δυνάμεων, θεωρώντας ότι οι δυνάμεις αυτές παίζουν κρίσιμο ρόλο στην αποτροπή επιθετικών ενεργειών στη περιοχή.

Προς το παρόν, η κατάσταση παραμένει ασαφής για τους Ευρωπαίους συμμάχους, οι οποίοι αναμένουν τις αποφάσεις της Ουάσινγκτον και πώς αυτές θα επηρεάσουν την ασφάλεια και την αμυντική ετοιμότητα της περιοχής τους.